Duygusal Şiddetin Fark Edilmeyen Göstergeleri Nelerdir? Toksik İlişki Nedir? Duygusal İstismar Biçimleri Nelerdir? Duygusal Şiddet Nasıl Fark Edilir, Nasıl Üstesinden Gelinir?
Türkiye’de maalesef her yıl milyonlarca aile içi fiziksel şiddet vakası resmi makamlara bildiriliyor, fakat çeşitli sebeplerden ötürü bildirilmeyen vakalar da oldukça fazla. Duygusal şiddet ise genellikle fiziksel şiddetten daha yaygın, daha önce başlıyor, ancak nadiren tartışılıyor. Bunun sebebi duygusal istismarın genellikle çok zor fark ediliyor olması. Maalesef tüm dünyada kadın erkek fark etmeksizin çok fazla insan çevrelerindeki insanları duygusal olarak şiddete maruz bırakabiliyor. Duygusal şiddete maruz kalmış insanlar, gelecekte duygusal şiddet uygulamaya daha eğilimli oluyor, ancak bu kısır döngüden artık çıkmamız gerekiyor. Bu yazıyı açmış, okumaya başlamış herkesi, önce kendine yapılan, daha sonra da başkalarına uyguladığı duygusal şiddetin farkına varmaya ve bu konuda bir şeyler yapmaya davet ediyoruz. Duygusal şiddetin ne olduğunu, türlerini ve çözüm yollarını öğrenmemiz için bu yazıyı hazırladık. Lütfen bu konudaki farkındalığı arttırmak için siz de çevrenizle paylaşın.
Duygusal Şiddetin (Duygusal İstismarın) Farkına Varılması Neden Zordur?
Çünkü, duygusal şiddet genellikle en yakınlarınızdan, ve sizi en sevenler tarafından uygulanır. Önemli bir diğer sebebi ise, belli belirsiz, alttan alta yapılmasıdır. Duygusal istismarcı kişi genellikle sürekli olarak “kurbanlarını” belli davranışlarından ötürü suçlarlar. Bu durum mağdur kişilerin kendilerini sürekli olarak kötü ve suçlu hissetmelerine, benlik saygılarının zamanla azalmasına ve dolayısıyla duygusal şiddeti görememelerine, tepki gösterememelerine sebep olur, çünkü mağdur kişi artık kendi fikirlerine ve algısına da güvenemiyordur.
Eğer duygusal şiddet içeren (toksik) bir ilişkiden çıkmak sizi zorluyorsa, muhtemelen geçmişte de duygusal olarak istismar içeren ilişkiler yaşamış, belki de bu tip ilişkilerle büyümüş olabilirsiniz. Bu aşamada bildiğiniz, tanıdığınız ilişki şekillerinden vazgeçmenin zorlayıcı olması muhtemeldir. Bu sizin suçunuz değildir, fazla hassas veya güçsüz olduğunuz anlamına gelmez. Lütfen kendinizi böyle bir ilişkiden çıkamıyor halde buluyorsanız, çevrenizden, veya daha güvenilir kaynaklardan, yani uzmanlardan psikolojik destek almaya çalışın. Bu noktada şunu da ayrıca belirtmek isteriz: psikolojik destek almak, utanılacak bir şey değildir, hatta böyle durumlarda örselenmiş benlik imgesinin yeniden inşa edilmesi için oldukça gereklidir.
Genellikle karşısındaki kişiyi duygusal olarak istismar eden kişinin de bu tip toksik ilişkileri olmuştur, bu kişi de geçmişinde utandırılmış veya aşağılanmıştır, ve onun da psikolojik desteğe ihtiyacı vardır. İstismarcıların fark etmeleri daha zor olsa da, bu davranış biçimlerinin yanlış olduğunu görmeleri, mümkünse psikolojik desteğe başvurmaları gereklidir.
Duygusal istismarın fark edilmemesinin veya göz ardı edilmesinin diğer bir önemli sebebi de, ilişkinin diğer yönlerinin iyi gidiyor olmasıdır: İstismarcı kişi, istismar zamanlarının aralarında veya sonrasında sevgi dolu davranıyor olabilir, böylece duygusal şiddet gördüğünüz kısımları zihninizde reddedersiniz veya unutursunuz.
Başka bir sebebi de, yukarıda da belirttiğimiz gibi, bu ilişki tarzıyla büyümüş olmanız, ve daha önce bu ilişkiyi karşılaştırabileceğiniz sağlıklı bir ilişki yaşamamış olmanızdır.
Duygusal istismarın fark edilmemesinin başka bir önemli sebebi, duygusal istismarın yalnızca istismarcıyla sizin arasında gerçekleşiyor, başka bir tanığın bu davranışları gözlemlemiyor olması olabilir. Bu durumda da, yaşadığınızı anlatacak ve deneyiminizi doğrulayacak üçüncü bir kişi var olmayabilir, veya istismar belli belirsiz, alttan alta gerçekleştiği için üçüncü bir kişiye durumu açıklarken zorluk çekiyor olabilirsiniz. Bu da yine yaşadığınız şeyin duygusal istismar olduğunu fark etmenizi zorlaştıran sebeplerdendir.
Duygusal Şiddete Mi Uğruyorum? Duygusal Şiddetin Belirtileri ve Sonuçları
İlişkinizin duygusal şiddet içerip içermediğinden emin olamıyorsanız, muhtemelen içeriyordur. Duygusal istismar zararsız bir şekilde başlayabilir, ancak istismarcı kişi, ilişkiden ayrılmayacağınızdan emin olduktan sonra, duygusal şiddetin seviyesi ve çeşitleri artabilir. Bu demektir ki, bu davranışlar nişan, evlilik veya hamilelikten önce başlamayabilir, ancak geriye bakarsanız, belli belirsiz kontrol sinyallerini genellikle fark edersiniz. Zaman içinde duygusal istismara maruz kalmak anksiyete, yani kaygı bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, depresyon, cinsel isteksizlik, cinsel ağrı, kronik ağrı veya diğer fiziksel semptomlara yol açabilir.
Birçok insan, yüzleşmekten korktuğu için istismarın devam etmesine izin verir. Kötüye kullanımın devam etmesine izin veriyorsanız, geçmişinizdeki bir kişi tarafından duygusal şiddete maruz bırakılmış olmanız muhtemeldir. Katı ya da alkolik bir baba, aşırı kontrolcü bir anne ya da alaycı veya kıskanç bir kardeş, yeni ilişkilerinizin benzer türde olmasının açıklayıcısı olabilir. Bu sizin suçunuz değildir. İyileşmek, duygusal olarak nasıl suistimal edildiğinizi anlamayı, kendinizi suçlu buluyorsanız affetmeyi ve benlik saygınızı ve güveninizi yeniden inşa etmeyi içerir.
Duygusal İstismar Nedir? Duygusal Şiddet Örnekleri Nelerdir?
Burada okuduğunuzda kolay fark edilir gibi gözüken bazı duygusal manipülasyon çeşitleri, yaşadığınızda fark edilmesi veya tepki göstermesi çok zor bir hale bürünebilir. Duygusal şiddetin bir türünü uygulayan kişinin, diğer türlerini de uygulaması muhtemeldir. Duygusal istismar genellikle birkaç tür iç içe geçmiş şekilde uygulanır.
Tehdit, aşağılama, cezalandırma, aşırı eleştirme, yalan söyleme, manipülasyon, yargılama, suçlama, aşağılayıcı isim takma, emir verme, aşırı öfke, kesintiye uğratma, küfretme, pasif agresif davranışlar, duygu sömürüleri bazı duygusal şiddet biçimleridir.
İstismarcının bunları başka insanların içerisinde veya şakayla karışık gerçekleştirmesi, her şeyi daha da ağırlaştırıp, baş edilmesini zorlaştırabilir. Verdiğiniz tepki “abartı” olarak nitelendirilebilir. Bunlar çok yaygındır, ve hepsi, duygusal istismardır.
Duygusal İstismarın Türleri Nelerdir?
- Aşağılama,
- Yargılama,
- Alay Etme
- Aşırı Eleştirme,
- Hakaret Etme,
- Suçlama,
- İsim Takma,
- Cezalandırma,
- Tehdit,
- Utandırma,
- Emir Verme,
- Küfür Etme,
- Aşırı Öfke,
- Yalan Söyleme,
- Manipülasyon.
Yukarıdaki duygusal şiddet türleri, nispeten kolay fark edilen türlerdir. Alttakiler ise daha belli belirsiz, karmaşık gerçekleşebilir, veya karşıdaki insanın sizi sevdiği için böyle davrandığını düşünmenize sebep olabilir:
Helikopter Kontrolcülük
Nereye gittiğinizi, kimle konuştuğunuzu veya düşündüklerinizi, yani her hareketinizi, tüm hayatınızı kontrol etmeye çalışan kişiler, duygusal istismarcılardır. Kişinin eşyalarını karıştırmak, mesajlarına bakmak, onu gizlice takip etmek, casusluk yapmak da duygusal istismardır, çünkü kişisel sınırları göz ardı eder. Partnerin ne giyeceğini, nereye gidip saat kaçta geri döneceğini, kimle nasıl görüşeceğini kontrol etmek, duygusal istismardır.
Duygusal Olarak İhmal Etme
Evet, duygusal ihmal de ülkemizde çokça rastlanan bir duygusal şiddet biçimidir. Duygusal ihmalin çok fazla örneği, çok fazla türü vardır.
Sizi rahatsız eden veya üzen bir konudan bahsetmek istediğinizde konunun değiştirilmesi, sözünüzün kesilip başka bir kişiyle konuşulmaya başlanması, kafanın farklı bir yöne çevrilmesi, cevap verilmemesi veya size bu konuda kızılması, duygusal şiddettir.
“Bırak ağlamayı”, “abartıyorsun”, “çok hassassın” gibi sözler, duygularınızın geçersiz ve yersiz olduğu mesajını verir, ve duygusal ihmale girer. Özellikle erkeklere verilen “ağlamak zayıflıktır”, “korkmak zayıflıktır”, “kaygı, üzüntü, zayıflık göstergeleridir” gibi mesajlar, duygusal ihmal içerir, ve bireyler durumu fark edip çözmedikçe, bu ihmalin izini hayat boyu taşıyabilirler.
Koşulsuz Karşıtlık
Duygusal şiddeti uygulayan kişi, algılarınıza, düşüncelerinize ve görüşlerinize meydan okuyarak söylediğiniz her şeye karşı tartışacaktır. İstismarcı kişi düşüncelerinizi veya duygularınızı anlamaya çalışarak dinlemez, düşünmeden otomatik olarak her söylediğinize karşı çıkar. Toplum içinde yapılması bu tip şiddeti duygusal istismar mağduru kişi için daha da ağırlaştırabilir.
Engelleme
Bu, konuşmayı durdurmak için kullanılan başka bir taktiktir. Bahsetmek istediğiniz bir konuyu açtığınızda, tacizci fark ettirmeden konu değiştirebilir, kafasını çevirip duymamış gibi yapabilir, konu hakkında sizi suçlayabilir, aşırı öfkelenebilir veya “sus”, “yeter” gibi sözler kullanabilir.
Küçümseme ve Araya Girme
Bu tip duygusal şiddet, sizi sürekli düzeltme, cümlelerinizi sizin yerinize bitirme veya sizin adınıza sizin izniniz olmadan konuşma ve sizin konuşmanıza izin vermeme gibi benlik saygınızı ve güveninizi zayıflatan bir türdür. Başkaları etrafındayken de gerçekleştirilebilir.
İnkar
Duygusal şiddeti uygulayan kişi, bir olayın gerçekleştiğini veya bir konuda söz verdiğini inkar edebilir. Daha önce sizi incitecek bir davranışını yapmadığını, sizin hayal gördüğünüzü, öyle bir şeyin ağzından çıkmayacağını söyleyebilir, iyi niyetinden şüphe etmeniz sebebiyle sizi suçlayabilir. Yavaş yavaş kendi hafızanızdan ve algınızdan şüphe duymaya başlayabilirsiniz.
Duygu Sömürüsü
Duygu sömürüleri ve kendini acındırarak karşısındakini kötü hissettirmek de bir duygusal şiddet türüdür. Manipülasyona girer. Size kendinizi suçlu hissettirmesi yönüyle, fark edilmesi zor olabilen bir duygusal şiddet türüdür.
Pasif Agresif Davranışlar
Pasif agresif davranış, gizli bir duygusal istismar şeklidir. Rahatsız olunan şeyin direkt söylenmeyip, dolaylı yollarla öfkeyi ifade etme biçimine denir. Oldukça yaygındır. Pasif agresif kişi, pasif agresif davrandığının genellikle farkında olmayabilir. Bir konuda hiçbir şey yokmuş gibi susmak, bir şey olup olmadığı sorulduğunda sorun olmadığını söylemek, surat asmak veya karşıdaki kişiye kötü davranmak, pasif agresif bir duygusal şiddet türüdür.
“Akşam yemekte bana mesaj atmadın ama neyse, önemli değil, belli ki çok eğleniyordun” cümlesi, pasif agresif bir duygusal şiddet içerir.
Kesintiye Uğratma
Sevgiyi, iletişimi, desteği veya parayı kesintiye uğratma, saklama, vermeme dolaylı kontrolü ve gücü koruma yöntemleridir.
MOBBING
Mobbing de iş hayatında karşılaşılan duygusal istismarların tümüne verilen isimdir. Yukarıdaki şekillerde gerçekleştirilebilir. Mobbing yaşadığınızı düşünüyorsanız, mobbing ile ilgili yazımızı okumanızı tavsiye ederiz.
Duygusal İstismarla Mücadele
Duygusal şiddete maruz kalmak, benlik saygısını yavaşça düşürecektir. Bu yüzden zaman kaybetmeden durumu teşhis etmek, önlem almak, harekete geçmek gerekir. Özellikle uzun vadeli bir ilişki içerisindeyken size duygusal şiddet uygulayan bir kişiyle yüzleşmek oldukça zorlu olabilir. Bir arkadaş grubunun, ailenin, mümkünse mutlaka alanında uzman bir psikoloğun desteği gereklidir.
Duygusal istismara maruz kaldıysanız, atmanız gereken en önemli adım, kendinizi iyileştirmek. Hayatınızda hep benzer ilişkilere mi sahip oldunuz? Siz bu ilişkiye/ilişkilere kendinizi niçin ve nasıl soktunuz? Hep hayatınızda olan bir ilişki miydi? Bu davranışlardan nasıl etkilendiniz? Hatırlayabildiğiniz duygusal şiddet anıları neler? Şimdi orada siz olsaydınız o zamanki kendinize ne söylerdiniz?
Eğer kendinizi bu konuda anlayıp iyileştirmezseniz, belki bu ilişkiden çıkıp uzaklaşsanız bile, benzer dinamiklerde başka bir ilişkiyi hayatınıza sokmanız muhtemel. Sonuç olarak, detaylı bir çalışma ve emek gerekiyor bu konuda iyileşmek için, ancak kesinlikle mümkün.
Gücünüzü geri alıp benlik saygınızı tekrar kazandıktan sonra da, bir daha birisinin sizi duygusal olarak kötüye kullanmasına izin vermezsiniz. Bu, kendinize emek vererek erişebileceğiniz bir noktadır. Eğer içerisindeki duygusal şiddet durursa, içinde bulunduğunuz ilişki de devam edebilir, gelişebilir, ancak gerçek ve uzun vadeli bir değişim için, her iki tarafın da problemin farkında olması ve değişim için riski almaya istekli olması gerekir.
Duygusal şiddete uğrayan kişinin bunu farketmesi de bu durumdan sıyrılması da kolay olmayan süreçlerdir. Bu yazı bir online psikoterapi platformu olan Hiwell tarafından hazırlanmıştır. Hiwell üzerinden danışmanlık almak için websitemizi ziyaret edebilirsiniz : www.hiwellapp.com
